تأثیر انتقال آب از سد کرخه بر روند بیابانی شدن دشت عباس دهلران در استان ایلام

اجرای طرح های انتقال آب از حوضه های مجاور به منظور جبران کمبود آب و حفظ کیفیت منابع آب و خاک و مقابله با عواقب زیست محیطی، نظیر شور شدن و بیابان زایی یک منطقه از راهکارهای مدیریتی رایج در دنیاست. هدف از این پژوهش ارزیابی روند بیابانی شدن دشت عباس دهلران در استان ایلام ناشی از انتقال آب کرخه به منطقه مذکور می باشد. در این تحقیق مشاهده گردید با توجه به فقدان آب سطحی منطقه ی دشت عباس ایلام و استفاده ی بی رویه از منابع زیرزمینی دشت فوق، سطح آب دشت مذکور دچار نقصان شدید گردیده به طوری که میانگین افت سالانه آبخوان در طول سال های 64 تا 84 برابر 26/0 متر و با کسری مخزن 1/2 میلیون مترمکعب در سال بوده است که به منظور رفع این نقیصه موضوع سامانه انتقال آب از سد کرخه به دشت عباس به عنوان مطلوب ترین گزینه ممکن مطالعه و اجرا گردیده است. برای این منظور به بررسی وضعیت کمّی آب زیرزمینی منطقه با انجام مطالعات هیدروژئولوژیکی و بیلان شامل تهیه نقشه ی تغییرات تراز آب زیرزمینی قبل از آغاز بهره برداری از شبکه آبیاری و زهکشی (سال های 64 تا 84) و بعد از بهره برداری از شبکه (سال های 84 تا 91)، نقشه ی هم عمق سال آبی 91- 90، تهیه هیدروگراف واحد درازمدت سال های آبی (65-64 تا 91-90 ) و... به منظور ارزیابی نوسانات سطح آب زیرزمینی پرداخته شده و خیز سالانه از اسفند 84 تا پایان سال 91-90 معادل 13/1 متر برآورد گردید. مطالعات هیدروژئوشیمیایی شامل تهیه کموگراف واحد دشت و تهیه نمودارهای ویلکاکس و شولر نیز برای بررسی وضعیت کیفی آب سطحی و زیرزمینی منطقه و با استفاده از نرم افزار های arc gis و excel و ... انجام شد. سپس به منظور بررسی تغییرات کاربری اراضی ناشی از اجرای طرح انتقال آب و با استفاده از سامانه های rs و gis نسبت به تهیه نقشه های کاربری اراضی در پریودهای زمانی 1379، 1386 و 1392 مبادرت گردید. نتایج حاصل از محاسبه سطوح اراضی با کاربری های مختلف در سه دوره زمانی بررسی شده نشان می دهد که علاوه بر تشکیل کاربری های جدید مانند نیزارها (مناطق زه دار) و توسعه کاربری مسکونی، وسعت اراضی کشاورزی نیز بعد از اجرای طرح روند افزایشی داشته است. در مرحله بعد ضمن برداشت نمونه های خاک، پارامترهای شیمیایی نمونه ها از قبیل ec، ph و ماده آلی و ... در محل های اجرای طرح و مناطق شاهد در آزمایشگاه تعیین گردید. نتایج پژوهش نشان داد که انتقال آب کرخه به دشت عباس به دلیل عدم اجرای شبکه های فرعی 3 و 4 آبیاری و زهکشی، بالا بودن حجم آب برگشتی کشاورزی ناشی از آبیاری غرقابی و عدم توسعه ی کافی بهره برداری از آب زیرزمینی موجب تخریب کیفیت شیمیایی خاک در مناطق زه دار و در سطوح اراضی غرقابی و تشکیل نوارهایی با پوشش نیزار و به طور کلی موجب بیابان زایی در محدوده مورد مطالعه شده است.